مـاتی زبانانــی میـاں استمانـی روچ ءُ شهــدیـں بلوچــی زبـان ءِ

مـاتی زبانانــی میـاں استمانـی روچ ءُ شهــدیـں بلوچــی زبـان ءِ ایردستــی:  

محمــد کریــم بلــوچ
 

بیســت ءُ یـک (۲۱) فــروری بنگــلادش ءِ راجدپتــرءِ همــا جهانــی روچ انــت کــه تپاکیـں راجانـی هوربنـــد ءِ وانینـــگی ءُ دود ءُ ربیدگـــی بهــر بـــزاں یونسکــو ماں ۱۹۹۹ عیسایـــی ءَ مـاتی زبانانـــی میـــان استمانـــی روچ نامینــــت. رنــد چــه پاکستــان ءِ اڈ بیــگ ءَ هـــزاراں پــوه ءُ سرپدیــں بنگالــی ورنـــا پـــاد آتکنــت ءُ پـه وتـی مــُلـک ءُ راج ءُ ماتــی زبــان ءِ هاتــرا رونشتــی پاکستــان ءِ واکدارانــی دیمــا اوشتـات انــت ءُ محمــد علـی جنــاح ءِ بے دریــں گــپ ءُ ربودگـی اش پاکستان ءِ رسمــی زبان ءِ باروا نـــه مـــــن ات.

گوشگی انــت کــه مــاه مــارچ ۱۹۴۸ ءَ مکاریـــں جـناح جار جــت کـه رودراتکــی پاکستــان ( بنگــلادش ) ءُ روکپتــی پاکستان ءِ رسمــی زبـــان اردو انــت. جناح ءِ بے بنیاتیــن ءُ جاهلـــی جارگـوں بنگالــی زبان ءُ بنگالــی مردمــاں مزنیــں زیادتـــیءُ زلمـے اَت. اردو زبـان ءَ بنــگلادش ءِ رسمــی زبـــان نامینــگ بنگالـی مهلــوک ءِ راجـی وجـود ءَ ســکّ پدرد کــرت. آوهــدا اردو زبان ءِ لــُکیــں اُمــر ءُ تاریــخ یک ســـد ءُ شســت ( ۱۶۰ ) ســال ءَ گیــش وَ نــه اَت.
اردوزبان که چـه هنــدی، پارسـی، عربــی ءُ انگریــزی ءَ جـوڑ کنــگ بوتـگ هنــدی مهاجرانـی زبان انــت. بنگالــی زبـــان بنگالــی یانی ماتـی زبــان انــت. بنگالـی زبــان گــوں بنگــــلادش ءِ مهلوک ءِ هســــت ءُ کــومــی وجــــود ءُ تاریــخ ءَ همگـــرنــچ انــت. بنگالـــی دو ســـد ءُ بیســت. میلیــون (۲۲۰۰۰۰۰۰۰ ) انســـان ءِ ماتــی زبان انــت کــه مـــاں بنگــلادش ءُ هندوستــان ءِ زربـاری بهــرے ءَ نشتــگ انــت.

بنگالــی زبـــان ءِ شئیـــر ءُ شائــری ءُ ادب ءِ اُمـر هشـت ســـد ســـال گیـش انــت. پیــش چــه پاکستـان نامیـــں ملکـــے ءِ اڈ بیـگ ءَ بنگالـی زبــان ءُ ادب هنچــو دیمــا شتـگ ات که مـاں۱۹۱۳ عیسایـی ءَ نوبــل ادبیــات ءُ ندکـاری انـام پروفیســر رابنــدر ناتـھ ٹاکـورءَ (۱۹۴۱ ـ ۱۸۶۱) دیــگ بوت. آ چـه ایشیــاءَ اولـیگیــں شائـر ءُ ندکــار اَت کــه نوبــل ءِ لبزانکــی ءُ ندکــاری انـــام ءَ کـَـٹّ اِت.

بنگــلادش ءِ « ماتـی زبــان ءِ جـُنــز» ءِ باســک ءُ کارزانــت وتــی واهگانــی پوره کنــگ ءَ چــه پنجــاپ ءِ پئــوج ءِ رستــری هــچ ترسے نیســت اَت . بنگــلادش ءِ ورنــا وتــی تــوار محمـد علـی جـناح ءِ پیسلــه ءِ هــلاپ ءَ چسـت کـرت ءُ ۲۱ فـروری ۱۹۵۲ ءَ هــزاراں نـودربــر، شهــدربر، واننــــده ءُ سرپدیــــں بنگالــی چــه لــوگاں درآتکنـــت ءُ وتــی تــوار اِش مگــربــی پاکستان ءِ واکدارانــی هـــلاپ ءَ بــُرز کــرت. پنجــاپ ءِ پئــوج بــے میــاریــں مردمانــی سرا تیــرگــواری کــرت ءُ پنــچ شهــدربــر ( دانشجــو ) شهیــد ءُ دگــه بازینــے ٹپــی ءُ تــیری بوتنــت.

همــا روچ ( ۲۱ فـروری ) ءِ کشتــار ءَ رنـــد بنگــلادش ءِ مهلــوک ءُ سیاســی زانتکـــا ر پــه وت مستــری ( استقلال) واهــگ ءِ پــوره کنــگ ءَ لانک بســت ءُ اراده اش کــت که گیشتــر جنــاح ءُ پاکستــان ءِ واکدارانــی ایردســت مه بنــت.

اگــاں چــه هــزاراں هــزاربنگالــی کشــگ ءُ زدگ بوتنــت ءُ پنجــاپ ءِ پئــوج چنــت ســال اوداں رستــری کــرت بلئـے گڈســرا بنگــلادش وتـــی آزاتـی ءُ وت مستــری ءَ مـــاں ۱۹۷۱ ءَ جـار جـــــت.

تپاکیــں راجانــی هوربنــد ءِ یونسکــو بنگــلادش ءِ واهــگ ءِ ردا مــاں ۱۹۹۹ ءَ جــار پرینــت که ۲۱ فــروری ماتــی زبانانــی میـــان استمانـــی روچ انــت. ۲۱ فــروری پــه ایردستیـــں کــوم ءُ آهانــی ماتــی زبانانــی دیمــروی ءُ زنــدگ دارگ ءَ یک مـزنیــں امیــت ءُ سکینــے انــت. بنگــلادش ءِ مهلــوک په وتی ماتــی زبان ءِ پهریــزگ ءَ جناح ءُ پنجاپــی یــاں همــا درونــت ( درس) دات که مــاں ایردستیــں راجانــی تاریــخ ءَ ابدمــان بــوت.

مئے ماتــی زبــان شهدیــں بلوچــی هم بــاز کوهنیــن ءُ شاهگانیــں زبانــے هست انــت کــه چــه سئـــے نیمــگ ءَ ( اوگانستان، پاکستان ءُ ایران ) ایــر دسـت انـــت. بلــوچــی مئــی ماتی زبان ءُ مئــی راجــی پجــّار انــت. بــے بلــوچــی زبان ءَ مئـــی کـــومی وجـــود ءُ هستـــی گــــوں نیستـــی ءَ برابـــر انـــت. پـه همـــے سوب انـــت کـــه پارس ءُ پنجاپـی په بلـوچــی زبـــان ءِ نـــزور کنـــگ ءُ گـــاری ءَ وڑ وڑیــں پنـــدل ساز اِتــــگ. رونشتــی بلوچستـــان ءِ تــه ءَ زالمیـــں پـارس واکــدارهنچــو بلوچــی زبان ءِ سرا کینگـی انـت کـه تــن تــن بلــوچ نیکراهــی رهدربــران اجــازت ندیـنــت مسیتانــی تـه ءَ پـه بلوچــی زبان ءَ واز بکننــت. اے وڑءَ کوشست کنگاینت تاں بلوچـــی زبــان ءِ کارمــرز بیگ ءَ کـم تربکننــت. بـے چارگیــں بلــوچ مــلا ءُ مولــوی مجبور کنگ بنت که پارســی گپ بکننـــت تنکـــه واکدارانی چــاروگ ءُ چــگل ســرپــد بــه بنــت کــه آهــان چـے گوشنـــت.

په بلوچــی زبــان ءِ نــزور کنــگ ءَ پارســی ءُ اردو مــاں بلوچستـــــان ءِ دربرجاهــاں ( دربرستانـــاں ) په زور وانینــگ بنـــت. پارســـی ءُ اردو ءِ ســـــرا بــے کســاس زر هــرچ کنــگ بیــت تــاں شهدیـــــں بلوچــی ءِ کارمـــرز بیــــگ ءُ دبمــروی نزورتـــــر کنــــگ بیــت.

گــوں هــزاراں اپســوز گِنـدیــــن ءُ اشکـُـنیـــں کـه کـــم نهنـت بلــوچ زهـگ ءُ ورنــا مـاں سنــد، پنجــاپ، کرمــان، خراســان، دزآپ، عربــی ملکــان ءُ اروپــا کــه گــوں وتــی ماتــی زبــان ءَ پجــار اِش نیســت ءُ لهتیـــں بلوچــی گــپ کــت هـم نـــه کننــت۔.

اے گــپ پیــش داریــت کــه بلــوچ ءُ بلوچـی زبـان ءِ دژمــن وتــــی شومیـــــں مکســداں رسگاینــت ءُ بلوچـــی زبــان ءِ نــزور کنــگ ءَ دیمــا کنزتــگ انـــت.
اگـاں چـه مــاں بلـوچستـــــان ءَ بلوچــی زبــان ءِ وانینــگ گــــوں ایـــران ءُ پاکستــان ءِ واکــدارانــی اڈکتگیــں مشکــل ءُ کـوهیــں جنجــالاں دیــــم پـه دیــم انــت بلئے مـــاں عربــی ءُ یوروپــی ملکـــــاں مــاتــی زبــان ءِ وانـــگ ءُ وانینــگ بیگــی ءُ کانـــودی کـــارے انـــت.

بلــوچ کلمکــار ( نـدکــار ) زباندوســت ءُ زبانزانتــــاں کـــه مـــاں عـربــی ملکــاں جاهمننـــد اَنــت ءُ اود ءِ بلوچـــی انجمـــن ءُ ادبـــــی هوربنـــداں اے پـــڑا راجــی اگـــــده ءُ مزنیـــں ذمــّــه اے هســت انــت. گـــوں دورچــاری ءَ بلوچانــی واهـــگ بلـــوچــی زبــان ءِ وانـینـــــگ مــاں ڈنــّی ملکـــــاں بیگـــی کارے انـــت.

سدانـــی ســـد بلـــوچ مـاں یـوروپــی ملکـــاں جاهمننــد انـــت . مـاں آ ملـــکاں بلوچــــاں هـــم دگـــه مردمانـــی پیمـــا وتـــی فـــردی ءُ اجتماعــــی هکـــاں هست انـــت. پـه درورماتـــی زبان ءِ وانــــگ ءُ وانینـــگ مـاں پرنـگـــی ملـــکاں چـــوش کـــه انگلستـــان، سوئـــد، دانمـــارک ءُ نـــروژ آزات انـــت.

هنچوشیـــں زبانزانــــت ءُ کارزانتیـــں بلـــوچ مـــاں آ ملـــکاں نشتــگ اَنــت کـــه وهـــد ءُ مـــوه اِش هـــم هســـت. بایــــد انــت کـــه چـــه آ جوانیـــــں جــــاوراں پـــه شهـدیـــں بلوچیءِ وانینـــگ ءَ بهـرزورگ به بیــــت تانکــه بلـــوچ زهـــگ ءُ نوک ورنـــا وتــــی ماتـــی زبـــان ءِ وانــگ، نبیســـگ ءُ گـــپ کنـــگ ءَ شرتـــر بلـد به بنـــت.

اگاں مـــاں لنـــدن، استکهلـــم، بــُورُس، کپنـــهاگ ءُ اسلــــو ءَ بلـوچـــی زبان ءِ وانینـــگ ءِ کـــلاس بنگیــــج ءُ برجـــاه بــــه بنــــت گـــڑا بلـــوچ چـــک ءُ نـــوک ورنایـــاں مـــاں آ ملـــکاں گیشتـــرءُ گــِهتـــر گـوں وتــــی راجـــی ءُ ماتــــی زبـــان پجــاه آروک بــنــت.

شاهگانیـــں بلــوچــی زنــدگ انـــت.
محمــد کریــم بلــوچ
۲۱ فــروری ۲۰۱۱