کجام بلوچی

   *

عبدالحسین یادگاری

   *

     لهتین روچ پیسرا ، پروفیسر کارینا جهانی ، ایرانی زبانانی کواس ءُ شهزانت ایران بلوچستان ءَ آتک . ای بانوک ءَ را زاهدان یونیورسـتی ءَ و تی ها سین مهمان کتءُ دو شرپدارین دیوان اد بیت ءُ آئی بلوچی ، کردی طالشیءُ تاتی که گون ایرانی لوگ ء زبانان سیادی کن انت ، گپءُ تران کتءُ دیوانانی نندوکین مردم بهرزورتءُ رندءَ چه با نوکءَ جستءُ پرس اش کت .

با نوکءَ گون سیستان و بلوچستانءِ یونیورستی (شهزانت جاه) ءَ یک علمی کرار دادی په پروفیسرءُ دانشجوانی دیم دیگءُ بدل کنگءَ امضا کت، که ای یک مزنین کاریءُ آئیءِ تها بازین پایدگءُ سیت هست ، پرچا که علمی پتءُ لوت ای زبانانی توکا شرّین دیمرئیءُ بودناکیءِ په مئی فارسی زبانءَ کارمرز کنت. بلوچی توکا چشین اهدی بزانت هست که اگن آیان درگیجگ به بنت په فارسی زبانءِ که ایرانءِ lingua franca  انت باز کمک دنت دنیایءِ مزینن زبان زانت گوشنت « و هدی که یک ملکءِ توکا چنتءُ تهر تهرین زبان گپ جنگ به بنت گرطا ای سجیئن زبانان که آیانی ریشگ یکی انت وت من وتارا بودناک کن انت». بلوچی زبانءَ دگه بازین لبز هست ، آلبزانءَ بازین بزانت هست ، اگن مئی بلوچی زانتکار آبزانتانءَ و دی بکن انتءُ سرجم دارنتءُ ایشانءَ یک لبزی توکا هورءُ هوار بکن انتءُ یک سیاهگءِ سرءَ تپاک به بنت گدطا ما را یک lingua franca ء بوت کنت – lingua franca هما اسـتانداردط زبان انت standard – language .

  نون جست ایش انت که ای بازین لبزان ء چی گوش انت ؟ مه ایرانءِ بلوچستانءَ ای لبز گپ جنگ بنت ، چش که سرحدی م زاهدان ، سیستان ، خاش ، ءُ آیانی  دطیههءُ کلگان ، پدا ای سرحدی وت دطول دطول انت. سراوانی لبز ، ای لبزان مه سراوانءَ گپ جنگ بنت ، شستونی ، دهواری ، بم پشتی ، جالکی ، (گُشتی ) ، کلگانی ءُ نائوگی، ایرپشانی هن وت لبزانت بله گون سراوانیءَ سک سیادی کن انت . بم پشتی یکی چه مکرانی لبزان انتءُ گون زرباری مکرانیءَ سیادی کنت . پهره ای مه ایرانشهر ، بن پور ، ایرندگان ، لاشاری مه لاشارءِ دمگءَ پنوزی مه پنوچ ، مسکوتانءُ بنتءَ لاشاریءِ گون سک سیادی کن انت، لاشارءِ کوهی بلوچ مکرانیءِ دول ءَ گپ جن انت سربازءِ دمگءَ بگر تان پیشینءَ مکرانی گپ جنگ بیت. بله ای گُل زمینءَ هن وتی هاسین بزانت هست چابار ، دشتیاری ، نیک شهر (گه ) ، هیچانءُ کسر کند هن مکرانیءِ لبز رواج انتءُ وتی ها سین گالوارءُ بتل هست کبکه‌ای دمگ که زرّآباد گوشگ بیت یک مکرانی لبزی گون گپ جن انت که آئیء توکا هاسین بزانتءُ گالوار هست. بشکردءِ دمگ ءَوتی هاسین بلوچی لبزی هست که آئی ءَپتءُ لوت زلورانت . بزمان ، دلگان ء روبار (رودبار ) ءُ مزینن بهری چه کرمانءِ استانءَ چش که کهنوج ، جیرپت ، منوجان روباری بلوچیءَ گون گپ جنگ بیتءُ روباری کمّوکی پهره ای ءُ پنوزی گون سیادی کنت . نرماشیرءَ لهتین بلوچی ذات نندوک انتءُ آیان هن سرحدیءُ روباریءِ ورطءَ گپ جن انت. سرخسءِ شهرءَ مه استانءِ هراسانءَ رخشانی بلوچی گپ جنگ بیت. نون لهتین مردم جست کنگا ینت «کجام بلوچی اصیل انت؟ کجام بلوچی دوطل دار انت؟» مه بلوچیءَ بتلی هست که گوشیت هر کسءِ لوز Loz  لبز Lebz وتی دپاشکل انت بلوچی سجئین لبزان اصیل ءُ دروشم دار انت! بلوچی وت یک زبان ءِ ءُ آئیءِ توکا هما لبزان که ساریءَ گوشگ بیت انت، هست انت. همی جُست که ای بلوچی لبزءُ آبلوچی لبز چه آدگه بلوچی لبزان شرترءُ اصیل تر انت ، زبان شناسیءLinguistics ءِ توکا ردین گپّی.
   *

     زبان شناسی گوشیت اگن یک زبانیا تهر تهرین لبزبیت ،‌گدطا په Lingua franca ءِ اَدط کنگا چه همی ورطورطین لبزان بهر زورگ بیت. مئی زانتکارءُ کواس ای در ستین لبزانی سرءَ پتءُ لوت بکن انتءُ وتی در گپتگین متلبانءَ نز آرنتءُ سک بدارنت ، تان زانتکارانی گلّ برجم دارگ بیتءُ چه آیانی نز آرتگین متلبان یک دطولین استانداردط زبانءِ اَدطبیت . چش که مه رودرهتی بلوچستانءَ کراچی بلوچیءُ رخشانیءُ مری لبزان هورءُ هوارانتء کم کمّوک یک استانداردط زبان ءِ اَدط بیگ انت. مئی لهتین وانندگین بلوچ گوشنت «بلوچیءِ وانگ باز مشکل انت!» نه واجه مشکل نه انت ، اگن چنت روچءِ بلوچی نبشتانکانءَ بوانیت ، گُدطا گندگ بیت که بلوچی سیاهگءِ – رسم الخط – آسان بیت ،‌بله واهگءُ شوک لوتیت. هجبر مگوشیت «بلوچی و نت نکنون ایشی بوت کنت ، اگن بلوچی وانگءَ هیل بکن ات ، آئیءِ وانگ مشکل نه بیت . بلوچی وانگءُ گپ جنگ په هر بلوچی زلور انت. لهتین چه زانتکارین بلوچانءَ دلمانگی انت وتی نبشتانکانءَ چانپءُ شنگ بکن انت ای وت مزینن دلبدیءِ په آدگه ورناءُ زانتکار که وتی لچّهءُ رم مه ایران ءُ چانپءُ شنگ بکن انت. سال 2001 میلادیءَ سپری ء کوئتـهءِ شتان کوئئهء یونیورستی ء بلوچی دطپارتمنتءِ پرفسیرانءَ بلوچی اکادطمیءِ مستران حال دات که آیان دلمانگ انت که یک مزینن بزانت بلد – دطیکشنریءِ – اَدطبکن انتءُ رودرهتی ، رونشتیءُ زرباری بلوچانی بزانتان نزَ آرنتءُ یک اساندارد زبانءِ بناهین انتءُ کارمرز بکن انت. ایشی مزینن دلبدطیءِ په آمردمان که آیانءَ بلوچیءِ سرپدبیگءُ نبیسگ دلمانگی انت روانشناسیءِ زانتکار گوشنت «هر مردمی که دو یا چنت زبانءَ گون گپ بجن انتءُ آیانءَ کارمرز بکن انت. ، آیانی مجک پچ ءُ بودناک بیت ، هاس گوندطین چکان» نون امیت انت که منی بلوچان وتی زبانءِ لبزءَ گون گپ بجن انت ، بواننتءُ نبشته بکن انت، تان بلوچی شموشگ مه بیت

بلوچی سبزءُ نمیران بات  

برگرفته از سایت (گلها)